O tome kako je Kragujevac izašao na loš glas zbog ekstremističkih napada na strane radnike i postao tema gotovo svih nacionalnih medija, reklo bi se da su svi sve rekli. U gomili izmišljenih priča na društvenim mrežama i seznacionalističkih naslova u tabloidnim medijima, ostale su zatrpane činjenice.
A šta one kažu?
Na teritoriji grada Kragujevca tokom odlazeće godine nije bilo podnetih prijava protiv državljana Nepala, Maroka i Indije. Tokom 2025. godine nije uhapšen ni jedan državljanin Nepala, Maroka ili Indije, „pa samim tim niko od državljana tih zemalja ne boravi u zatvorskim ili pritvorskim jedinicama na teritoriji grada Kragujevca„, piše u odgovoru Policijske uprave Kragujevac na pitanja Glasa O Šumadije.
Statistika je neumoljiva i kada je reč o tezi da je na delu „zamena stanovništva“ i „masovnom dolasku migranata“. U kragujevačkoj policiji za naš portal kažu da, zaključno sa 12. decembrom 2025. godine, na teritoriji Policijske uprave Kragujevac odborenje privremenog boravka ima 283 državljana Indije, 165 državljana Nepala i 15 osoba sa državljanstvom Maroka.
Taj broj je veći u odnosu na 2024, kada je odborenje privremenog boravka imalo 164 državljana Indije, 50 Nepala i sedam Maroka.
Moguće je da ovi podaci neće moći da umire građane koji su izloženi ksenofobičnoj propagandi, ali ih nije zgoreg ponavljati. Jer, analiza Glasa Šumadije više od 238.000 poruka objavljenih u devet javnih Telegram grupa pokazuje da se deo komunikacije o stranim radnicima u Kragujevcu zasniva na ponavljajućim propagandnim narativima koji ciljaju emocije straha, ugroženosti i besa. Ti narativi se pojavljuju u ograničenom broju objava, ali se sistematski šire sa malog broja izvora i intenziviraju u periodima lokalnih incidenata i protesta.
Pa se tako podilazi građanima koji su u prigradskim kragujevačkim naseljima organizovali proteste, a u naselju Stanovo i napad na radnike iz Nepala. U jednoj od tih objava piše:
- Građani Stanova su prepoznali momenat i način borbe da se ne dozvoli sitnim izdajnicima da ugrožavaju naša naselja iz ličnih interesa.
Zanimljivo je da se ovi propagandni sadržaji u vezi sa Kragujevcem ponavljaju i dele iz ograničenog broja izvora. Najčešći izvor bio je kanal narodnapatrola (13 objava)
- Ovakav obrazac ukazuje na koordinisano širenje sadržaja, karakteristično za propagandnu komunikaciju, u kojoj se isti narativi simultano pojavljuju na više kanala kako bi se stvorio utisak masovne podrške i širokog nezadovoljstva, ocenjuju stručnjaci.
A ako ove poruke dođu do običnog građanina kragujevačkog naselja Stanovo, radničko doseljeničkog dela grada, iracionalni strah je na pragu. Ne samo od neprilika koje bi im, prema tim objavama stvorili sami radnici iz azijskih I afričkih zemalja, već i od svojih komšija. U jednoj od tih objava, u kojima se pominje imenom i prezimenom vlasnik kuće u kojoj su smešteni Nepalci, piše i:
- Ustanički barjak će se zavijoriti ispred mnogo kuća i firmi, pre nego što zapali celu Srbiju, ako Bog da mudrosti i hrabrosti.
U tim objavama “udara” se na emocije poput patriotizma, prava radnika, iznose informacije o “100.000 radnika iz Gane”, što se sve, kroz program “zamene stanovništva” finansira, piše na tim grupama, “iz evropskih fondova”.
Širenje ovih informacija, koja očigledno imaju za cilj da izazovu otpor prema stranim radnicima, pokazuje analiza razvija se u nekoliko faza. Početkom decembra pojavljuju se prve emotivno intonirane objave povodom događaja u kragujevačkom naselju Stanovo, koje se predstavljaju kao bezbednosni incident. Poruke su oblikovane tako da sugerišu neposrednu ugroženost građana i potrebu za hitnim samoorganizovanjem, uz upotrebu snažnog, patetičnog jezika i simbolike.
U narednim danima narativ se širi i dodatno radikalizuje. U komunikaciju se uvode tvrdnje da nezadovoljstvo građana masovnim dolaskom migranata dominira društvenim mrežama, dok se zahtevi za „bezbednošću“ proširuju na pozive da se migranti, ali i kompanije koje ih zapošljavaju, uklone iz Srbije.
U završnoj fazi, komunikacija poprima otvoreno mobilizatorski karakter. Poruke pozivaju na „brz i odlučan odgovor“ kako bi se sprečila navodna budućnost u kojoj bi građani postali stranci u sopstvenoj zemlji. Paralelno s tim, politički akteri i javne ličnosti koji kritikuju ovakve akcije predstavljaju se kao neprijatelji naroda i povezuju sa teškim optužbama koje nisu direktno vezane za konkretne događaje u Kragujevcu.
Pa se, recimo, Pokret slobodnih građana, jedna od retkih političkih partija koja je osudila napade na strane radnike u Kragujevcu, označava kao “antisrpski”, a predsednik PSG-a Pavle Grbović je čovek koji se “zalaže da se Srbi proglase genocidnim narodom”.
Iako se ne može govoriti o većem broj kanala koji šire antimigrantsku i ksenofobičnu propagandi u kojima se pominje Kragujevac, iako deluje da se situacija u Šumadiji smirila, prema nalazima društvenih i komunikacionih nauka, učestalo izlaganje ovakvim narativima smanjuje sposobnost publike da razlikuje činjenice od manipulacije. Ovakve poruke povećavaju toleranciju prema idejama kolektivne krivice i nasilja. U lokalnim sredinama poput Kragujevca, gde su društveni odnosi neposredni i lični, posledice takvih narativa nisu apstraktne. O čemu govore i slike i snimci iz naselja Stanovo, na kojima se vidi kako čovek sa zastavom Srbije u rukama napada čoveka druge boje kože i lomi ogradu dvorišta u kome mirno stoji radnik iz Nepala. I niko ga, od stotinka prisutnih, ne sprečava u tome.