ZDANJE SOKOLANE U STAROJ RADNIČKOJ KOLONIJI: SOKOLSKI DOM I CENTAR DRUŠTVENOG ŽIVOTA

Od 1925. do 1928. godine podignuto je naselje za život radnika Vojnotehničkog zavoda i njihovih porodica. Kako su ga ondašnji mediji oduševljeno nazvali „vrtno naselje”. Sagrađeno je kao deo reparacija iz Prvog svetskog rata i bilo je prvo planski podignuto radničko naselje na Balkanu po uzoru na engleske radničke kolonije. Čitavi njegovu gradnju obavila je nemačka firma „Henč” iz Drezdena. Opština je, na tadašnjem Stanovljanskom polju ustupila Zavodu plac za izgradnju zidanih i drvenih stanova za radnike. Na tom prostoru izgrađena je 101 kuća sa 404 stana. Pored stambenih, porodičnih objekata za potrebe novog naselja država je o svom trošku izgradila i osnovnu školu sa šest odeljenja, dečije obdanište, (protiv)požarnu kasarnu, dva objekta za dućane, apoteku, kafanu i zgradu Uprave Radničke kolonije. Sve ulice su kaldrmisane i izgrađena je kanalizaciona mreža kao i urađeni projekti za vodovod i električnu rasvetu.

Na ulasku u naselje nalazila se kapija a ulice su bile „uokvirene” drvoredima lipa. Zdanja su bila prizemna sa više stanova i baštama ali bez ograda među njima. Između zgrada nalazila su se zidana skloništa.

Po istoričarima arhitekture posebnu vrednost naselju daje parkovski uređen skver u centru naselja sa fontanom i paviljonom za promenadnu muziku.

RAZGLEDNICA SOKOLANE TRIDESETIH GODINA PROŠLOG VEKA

Na ovom trgu je 1929. godine u samom centru novoformiranog naselja podignuta zgrada Sokolane. U pitanju je skadan spratni objekat od sivo bojenog drveta, pravougaone osnove. U centralnom delu četvoroslivnog krova sagrađena je kula pokrivena pločama. Prema ulici je podignut trem sa velikim drvenim stubovima sa kojeg se direktno ulazi u veliku salu i šest prostorija. Zdanje Sokolane, kao što ime samo kazuje, prvobitno je služilo za potrebe Sokolskog pokreta i u njemu su vežbali njihovi gimnastičari. Početkom Drugog svetskog rata, 1941. godine u Sokolani je osnovana Prva tehnička škola. Danas se ova zgrada, jako devastirana koristi za potrebe MZ Stara radnička kolonija, nekid drugih društvenih organizacija i kao izložbeni prostor. Objekat je evidentiran kao kulturno dobro i pod zaštitom je Zavoda za zaštitu spomenika. Krajem prošlog veka u parku ispred Sokolane prekoputa paviljona za promenadnu muziku i pored staza za šetnju podignut je spomenik kralju Aleksandr Prvom Karađorđeviću.

ZGRADA UPRAVE NASELJA PORED SOKOLANE PRE DRUGOG SVETSKOG RATA

Između dva rata uz rigoroznu kontrolu uprave Vojnotehničkog zavoda ne samo zdanje Sokolane već i čitavo naselje održavano je na nivou uglednog vrtnog naselja. Danas to nije slučaj. Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac i ove godine učestvuje na konkursu koji raspisuje Ministarstvo kulture i informisanja za finansiranje ili sufinansiranje projekata iz oblasti kulturnog nasleđa u Srbiji. Kragujevački Zavod kandidovao je 15 projekata koji se odnose na rekonstrukcije među kojima je i restauracija Sokolane.

Piše: Zoran Mišić

Sponzor teksta: Villager