Na 9. Danima kragujevačke knjige koji su juče (utorak, 2. februar) svečano (onlajn) otvoreni tradicionalno se proglašava najbolja knjiga u prethodnoj godini. Za najbolju kragujevačku knjigu u 2020. godini žiri je jednoglasno proglasio „Zakonik cara Stefana Dušana”, autora Đorđa Bubala, istoričara sa Filozofskog fakulteta i ilustratora Boleta Miloradovića, poznatog kragujevačkog umetnika.
Obrazloženje žirija za nagradu za najbolju knjigu, ovog kapitalnog izdanja čijom se lepotom bavio Bole Miloradović, prenosimo u celini:
DKK 2021
Obrazloženje žirija za nagradu NAJBOLJA KNJIGA 2020
Ako se sagleda celokupna izdavačka delatnost, može se zaključiti da je prethodna, po svemu drugačija, godina bila produktivna, a kvalitet izdanja nimalo lošiji u odnosu na one pre nje. Naprotiv! S obzirom na značaj tematike koju obrađuju, kao i način na koji je sadržaj prezentovan i uobličen u vizuelno grafičkom smislu, izdvojile su se: Estetika vode Zorana Dragoljevića Žorža, 1999. Nebojše Radosavljevića Rausa i Zorana Petrovića, Mrđan Bajić 2d=3d, dvojezična monografija Antonela Tolvea, Olivijea Kepelina i Branke Arsić,. ali se svojim likovnim kvalitetom posebno, kao i značajem i dokumentarnošću u širem kontekstu razumevanja i sagledavanja kulturološkog srednjovekovnog nasleđa, izdvojio Zakonik cara Stefana Dušana autora Đorđa Bubala i ilustratora Boleta Miloradovića. Osim sadržaja i opreme u funkciji preglednosti, kao i isticanja i afirmisanja neprocenjivo vredne zaostavštine srpskog naroda, uz visoko kvalitetan i originalan umetnički rad Boleta Miloradovića, knjigu posebnom čini i jezik, lako čitljiv i prilagođen savremenom čitaocu.
Stoga je jednoglasnom odlukom žirija koji su činili Maja Stanković, istoričar umetnosti, Zoran Mišić, novinar, i Marija Rakić Šaranac, bibliotekar – za najbolju knjigu objavljenu u 2020. godini koja ispunjava jedan od vrednosnih kriterijuma – autorstvo (ovoga puta umetnika, iluminatora Boleta Miloradovića) proglašeno luksuzno izdanje Zakonika cara Stefana Dušana Mladinske knjige.
Dušanov zakonik je, uz Zakonopravilo Svetog Save, najvažniji zakon srednjovekovne Srbije, donet sa ciljem da se srpska država uredi propisima koji bi važili u čitavom carstvu za sve njegove podanike. Iako pisan narodnim, a ne književnim jezikom, leksika, sintaksa i morfologija značajno se razlikuju od današnjeg srpskog jezika, te je bilo neophodno prevesti ga na savremeni srpski jezik kako bi ga današnji čitalac razumeo, a ujedno i kako ga ne bi pogrešno tumačio. Ovaj zadatak poveren je istoričaru Đorđu Bubalu, profesoru Odeljenja za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu. S obzirom da original Dušanovog zakonika nije sačuvan, a do sredine 19. veka prepisivan je 26 puta uključujući i prevod na rumunski jezik, ovo izdanje je prevod Prizrenskog prepisa. Kako je profesor Bubalo istakao „ovaj prevod ima dvostruki cilj – da tekst pisan starim srpskim jezikom učini u što većoj meri razumljivim savremenom čitaocu i da istovremeno jedan stručan pravni tekst, koji odražava sasvim drugačiju realnost srednjovekovnog društva, približi neupućenima.”
Takođe treba napomenuti da ovo izdanje uključuje i one članove kojih nema u Prizrenskom prepisu, a koja su postojala u nekim drugim, a za koje istoričari veruju da su bili sastavni deo inicijalno pisanog Zakonika, ukupno 201 član prema savremenoj naučnoj numeraciji.
Ova knjiga, jezikom kataloškog opisa, dimenzija je 33 cm što je svrstava u format 3, obima 351 str. i sadrži ilustracije u boji. Štampana je u tiražu od 1.550 primeraka. Kao deo nacionalnog kulturnog nasleđa čuvar je srednjovekovne zaostavštine i knjiga koja se ostavlja naraštajima. Podeljena je u dve celine. Prvu čini deo o caru Dušanu – od detinjstva preko ustoličenja i vladavine do okolnosti donošenja Zakonika, njegovog značaja kroz vekove uz osvrt na sudbinu Prizrenskog prepisa i autorski je rad istoričara Đorđa Bubala. Drugu celinu čini pomenuti prevod Prizrenskog prepisa, ručno ilustrovan po uzoru na srednjovekovne iluminatore, ali i povelja cara Dušana uz Zakonik, prema Rakovačkom prepisu.
Posebno se vodilo računa o lepoti knjige koja u sebi spaja duhovno, istorijsko i umetničko… ona se, u isto vreme, sa divljenjem čita i gleda. Iz tih razloga, žiri nije imao težak posao. Knjiga ima dve luksuzno opremljene varijante korica (unikatnu, koja se radi po narudžbini i luksuznu), a koje upućuju na bogatstvo onoga što u isto vreme čuvaju i skrivaju. Korice luksuznog izdanja su od nabuk kože, ručne izrade spojene sa knjižnim blokom francuskim vezom. Ručno je izrađena matrica za utiskivanje „blindruk-a“ na korici koji je „presvučen” posebno izabranom zlatnom bojom. Ovo luksuzno izdanje nalazi se u drvenoj lakiranoj kutiji sa ugraviranim grbom dinastije Nemanjić.
Lepotom knjige bavio se, naglasićemo, Kragujevčanin Bole Miloradović. Kako sam izdavač navodi: „Da bi se knjiga što više približila stilu i kaligrafskom pismu srednjovekovne srpske ćirilice, nakon iscrpnog istraživačkog rada, iscrtana su adekvatna slova za svaki od naslova koji prate članove Zakonika”. Početna slova (inicijali) svakog člana, ali i ćirilični font kojim su ispisani članovi Zakonika, osmislio je i svako posebno, ručno ispisao baš za ovo izdanje Bole Miloradović. Slova su potom skenirana baš kao i iluminacije i zastavice, a zatim pod budnim okom umetnika – kaligrafa Miloradovića, dizajnerka Maja Kesar njima je grafički obogatila Zakonik. Više od 400 ilustracija upotpunjeno je posebnim nanosom zlatne folije. Knjiga je ilustrovana freskama, ikonama, slikama, fotografijama, rukopisima i prepisima, pečatima, dokumentima, poveljama…, te na taj način predstavlja i svojevrstan vodič kroz galerije i muzejske zbirke institucija koje baštine dela vezana za srednjovekovnu Srbiju. Knjiga sadrži još i posebno dizajnirano porodično stablo Nemanjića.
Jasno je da su ovu knjigu radili oni koji dobro poznaju njenu istoriju, ali osim znanja poseduju ono što ga upotpunjuje i ovu knjigu čini posebnom, a to je ljubav prema knjizi.
Iz te ljubavi i studioznog čitanja teksta, jer to je ono što Bole Miloradović oduvek radi i što pišući o njemu i Lazar Trifunović naglašava, proizašao je grafički oblik knjige. Jasno je da je srednji vek polazište na čijim će se temeljima izgraditi grafičko rešenje, ali bez grubog korišćnja starih izvora. Stilizovanom transformacijom prvobitne asocijacije doći će se do knjige koja se „čita koliko i gleda i zagleda i voli i čuva, skoro kao unikatno, a ne serijsko ostvarenje“ (Svetislav Madnić). Bole Miloradović je pokazao i dokazao ono što je još davnih dana Desanka Maksimović o njemu rekla: „sposobnost povezivanja stvari i zavidnu invenciju – koja znači i kulturu i ukus i umetničko iskustvo”.
Ova knjiga osim nacionalnog ima poseban značaj za Zavičajni fond i Odeljenje posebnih fondova NB „Vuk Karadžić” jer će se čuvati u Biblioteci celini Boleta Miloradovića koju je on još 2016. godine poklonio našoj biblioteci i time nas učinio legatarima izuzetno vredne zbirke.